W obliczu postępujących zmian klimatycznych miasta stają przed podwójnym wyzwaniem: muszą zarówno redukować emisje gazów cieplarnianych, jak i dostosowywać się do już zachodzących zmian. Odnawialne źródła energii (OZE) odgrywają w tym procesie kluczową rolę, łącząc w sobie potencjał mitygacyjny z adaptacyjnym. Przyjrzyjmy się, w jaki sposób energia odnawialna może wspierać miasta w budowaniu odporności na zmieniające się warunki klimatyczne.
Synergia między OZE a adaptacją do zmian klimatu
Odnawialne źródła energii nie są jedynie narzędziem do redukcji emisji CO2. Energia ze źródeł odnawialnych może pełnić funkcję “zielonej infrastruktury”, która jednocześnie wspiera działania na rzecz łagodzenia zmian klimatu i przystosowania się do nich. Ta podwójna rola OZE jest szczególnie istotna w kontekście miejskim, gdzie koncentracja ludności i infrastruktury zwiększa podatność na ekstremalne zjawiska pogodowe.
Zdecentralizowane systemy energetyczne oparte na OZE zwiększają bezpieczeństwo energetyczne miast w obliczu ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak powodzie czy fale upałów. Przykładem może być Londyn, gdzie pływająca farma fotowoltaiczna firmy Thames Water nie tylko ogranicza emisję gazów cieplarnianych, ale także zmniejsza zależność od scentralizowanych systemów zasilania, które są podatne na zakłócenia w wyniku ekstremalnych zjawisk pogodowych.
Błękitno-zielona infrastruktura i OZE – naturalni sojusznicy
Nowoczesne podejście do adaptacji miast coraz częściej łączy odnawialne źródła energii z koncepcją błękitno-zielonej infrastruktury. Takie rozwiązania jak zielone dachy czy ściany mogą być jednocześnie platformą dla mikroinstalacji fotowoltaicznych, łącząc korzyści energetyczne z adaptacyjnymi.
Błękitno-zielona infrastruktura z jednej strony sprzyja mitygacji, zapewniając sekwestrację dwutlenku węgla i jego magazynowanie, a z drugiej – adaptacji, pomagając łagodzić ekstrema pogodowe, przede wszystkim fale upałów i gwałtowne opady. Połączenie tej infrastruktury z OZE tworzy synergię, która może być podstawą dla nowych trendów w urbanistyce, takich jak koncepcje miast zielonych (green city), miast-gąbek (sponge city) czy miast zintegrowanych z naturą (SymbioCity i BiodiverCity).
Miejskie plany adaptacji – nowe narzędzie dla samorządów
W listopadzie 2024 roku Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy wprowadzającej obowiązek opracowania miejskich planów adaptacji do zmian klimatu (MPA) dla wszystkich miast powyżej 20 tys. mieszkańców w Polsce. To kluczowy krok w kierunku systemowego podejścia do adaptacji miast.
Miejskie plany adaptacji będą uwzględniać zarówno analizę zjawisk meteorologicznych i hydrologicznych, jak i scenariusze prognozowanych zmian klimatu. Istotnym elementem tych planów będą koncepcje zazieleniania miasta oraz zagospodarowania wód opadowych i roztopowych. W tym kontekście OZE mogą stanowić integralną część strategii adaptacyjnych, łącząc transformację energetyczną z budowaniem odporności miast.
Modelowe rozwiązania adaptacyjne – projekt LIFE DREAM CITIES
Przykładem kompleksowego podejścia do adaptacji miast jest projekt LIFE DREAM CITIES realizowany w województwie małopolskim. Jego celem jest opracowanie i wdrożenie modelowych rozwiązań adaptacyjnych, które można będzie powielić w innych miastach średniej wielkości.
W ramach projektu planowane jest wdrożenie 19 rozwiązań demonstracyjnych w 7 miastach, w tym instalacji takich jak roślinne ściany, dachy zielone czy oczka wodne. Te rozwiązania, często integrujące elementy OZE, pokazują, jak można łączyć różne aspekty adaptacji do zmian klimatu z transformacją energetyczną.
Transformacja energetyczna miast – od diagnozy do działania
Miasta są kluczowymi aktorami w procesie transformacji energetycznej. Ich rola jest dwutorowa: z jednej strony mogą być inicjatorami działań zmierzających do zwiększenia efektywności energetycznej oraz wykorzystania energii odnawialnej, z drugiej strony pełnią funkcję wdrożeniową, zapewniając infrastrukturę i warunki do realizacji projektów.
Przygotowanie projektu transformacji energetycznej wymaga rzetelnej diagnozy aktualnej sytuacji energetycznej miasta. Oznacza to, że konieczne jest zidentyfikowanie dostępnych i efektywnych zasobów energetycznych, takich jak energia słoneczna, wiatrowa czy wodna, które mogą być wykorzystane w przyszłych inwestycjach.
Inwestycje w odnawialne źródła energii, modernizację infrastruktury energetycznej oraz rozwój systemów magazynowania energii to kluczowe działania wspierające zrównoważony rozwój miast w kontekście adaptacji do zmian klimatu.
Miejska energetyka rozproszona – siła lokalnych społeczności
Szczególnie obiecującym kierunkiem rozwoju OZE w miastach jest energetyka rozproszona i prosumencka. Z uwagi na gęstość podmiotów i infrastruktury, rozwój energetyki rozproszonej w klastrach energii, spółdzielniach energetycznych czy energetycznych kooperatywach sąsiedzkich jest szczególnie efektywny na terenach zurbanizowanych.
Postulowane jest wielostronne wsparcie rozwoju miejskich mikroinstalacji OZE, w tym przede wszystkim instalacji prosumenckich. Takie rozwiązania nie tylko zmniejszają ślad węglowy miast, ale także zwiększają ich odporność na zakłócenia w dostawach energii, które mogą być konsekwencją ekstremalnych zjawisk pogodowych.
Inspirujące przykłady z całego świata
Wiele miast na świecie już teraz łączy transformację energetyczną z adaptacją do zmian klimatu. Seattle w USA było pierwszym dużym miastem, którego zakład energetyczny stał się neutralny pod względem emisji dwutlenku węgla już w 2005 roku. Miasto wdraża obecnie szereg strategii adaptacyjnych, aby przygotować się na wpływ klimatu i zmniejszyć swój ślad węglowy.
Rio de Janeiro pracuje nad niskoemisyjną matrycą energetyczną, chcąc pozyskiwać więcej energii ze zdecentralizowanych źródeł odnawialnych. Jednym z kluczowych celów planu odporności miasta jest opracowanie i wdrożenie strategii energii słonecznej. Od 2008 roku systemy słoneczne są obowiązkowe dla nowych i remontowanych budynków, a energia słoneczna ma pokryć 40% zapotrzebowania miasta na ciepłą wodę w nadchodzących latach.
Transformacja energetyczna i rozwój energii odnawialnej to nieuniknione kroki, które miasta muszą podjąć w obliczu globalnych wyzwań klimatycznych. Łącząc OZE z błękitno-zieloną infrastrukturą i innowacyjnymi rozwiązaniami urbanistycznymi, miasta mogą nie tylko redukować emisje, ale także budować odporność na zmieniające się warunki klimatyczne, zapewniając mieszkańcom bezpieczną i zrównoważoną przyszłość.
Dodaj komentarz